İş Sözleşmesi, Sözleşme Feshedilmeden Nasıl Sona Erer?

İş sözleşmelerinin sona ermesi, fesih dışı nedenlerle ya da fesihle mümkün olabilir. İş sözleşmesinin sona eriş şekline bağlı olarak tarafların talep edebileceği kıdem veya ihbar tazminatı gibi haklar da değişkenlik gösterir. Bu nedenle, iş sözleşmesinin nasıl son erdiği son derece önemlidir.

İş sözleşmesi, fesih hariç 3 halde son erebilir:

1.İşçinin ölümü

2.İkale (bozma sözleşmesi)

3.Belirli süreli iş sözleşmesinin süresinin sonunda kendiliğinden sona ermesi.

Bu sayılanlar fesih niteliğinde olmadığından, sözleşmenin bu üç hâlden herhangi biriyle sona ermesi halinde feshe bağlanan sonuçlar ortaya çıkmaz.

1.1. İşçinin Ölürse İş Sözleşmesi Sona Erer 

İş sözleşmesi, işçinin ölümüyle kendiliğinden sona erer.

İşçi Ölürse İşveren İşçinin Ailesine Yardımda Bulunur Mu?

İşveren, işçinin sağ kalan eşine ve ergin olmayan çocuklarına, yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm gününden başlayarak bir aylık ücret tutarında bir ödeme yapmakla yükümlüdür.

Ancak iş ilişkisi beş yıldan uzun bir süre devam etmişse, işveren tarafından yapılacak ödeme iki aylık ücret tutarında olmalıdır.

1.2. İkale Sözleşmesi Nedir?

İş sözleşmeleri, tarafların anlaşmaları ile sona erdirilebilir. Uygulamada ikale sözleşmesi olarak adlandırılan bu durumda işçi ve işverenin karşılıklı anlaşmaları yeterlidir. Anlaşma açık olabileceği gibi zımni (örtülü) de olabilir.

İşçi ve İşveren İş Sözleşmesini Karşılıklı Olarak Sona Erdirirse İşçi Tazminat Alabilir Mi?

İş sözleşmesini sona erdiren anlaşmada her iki tarafın da sözleşmeyi sona erdirme yönünde kabulü bulunduğundan, bir fesihten söz edilemez. Hemen her sözleşmede görülebilen anlaşarak sözleşmeyi bitirme yöntemi, konu iş sözleşmeleri olduğunda ciddi sorunlar yaratabilmektedir.

Kendisi ile anlaşılarak iş akdi sona erdirilen işçi, bu anlaşma sırasında iradesini sakatlayan bir durum (hata, hile, tehdit) olmadığı sürece, feshe bağlı tazminatları talep edemez.

İkale sözleşmesinin esasen işveren lehine olduğu kabul edilir. Zira bu yöntemin işçi tarafından kabulü hâlinde işçi, feshe bağlı tazminatları talep edemediği gibi, fesih söz konusu olmadığından iş güvencesi hükümlerinden de yararlanamaz. Bu durum, ikale sözleşmelerinin incelenmesinde daha dikkatli olma ihtiyacı doğurmuştur.

Yargıya yansıyan kötü örneklere rağmen ikale, doğru kullanıldığında işveren kadar işçi lehine de sonuçlar yaratır. Nitekim son yıllarda, işten ayrıldıktan sonra alacaklarını almak için yıllarca mahkemelerde koşturmak zorunda kalmak istemeyen işçilerden bazıları, alacaklarına en kısa zamanda ulaşabilmek için iş sözleşmesini anlaşarak (ikale ile) sona erdirmeyi tercih etmektedir.

1.3. Belirli Süreli İş Sözleşmesinin, Süresinin Sonunda Kendiliğinden Sona Ermesi

Belirli süreli sözleşmelerde kararlaştırılan süresin sona ermesiyle sözleşme kendiliğinden ortadan kalkar. Belirsiz süreli sözleşmenin aksine belirli süreli sözleşmede kural olarak işçinin kıdem ve ihbar tazminat hakları yoktur. Ancak burada sözleşmenin belirli süreli mi yoksa belirsiz süreli mi olduğu önemlidir.

Uygulamada işverenler, belirli süreli sözleşme kurulması kanunen izin verilmeyen hallerde de işçi ile belirli süreli sözleşme akdetmektedirler. Böylece, işçiye belirli süreli sözleşme akdedildiğinden bahisle kıdem ve ihbar tazminatı alamayacağı söylenmektedir.

Belirli Süreli İş Sözleşmesinde, İş Sözleşmesinin Süresi Sona Erdiğinde Taraflar İş İlişkine Devam Edebilir Mi ?

Belirli süreli iş sözleşmesinde süre sona erdikten sonra taraflar iş ilişkine devam etmek isterse, yeni bir sözleşme yapılmalıdır. Türk Borçlar Kanununa göre, süresinin bitiminden sonra örtülü olarak sürdürülüyorsa belirsiz süreli sözleşmeye dönüşür. Ancak, esaslı bir sebebin varlığı hâlinde, üst üste belirli süreli hizmet sözleşmesi kurulabilir.

Belirli süreli sözleşme süre sona erdiğinde tarafların sessiz kalması ile devam etmişse bu hâlde sözleşme belirsiz süreli sözleşmeye dönüşür. Aynı şekilde, belirli süreli iş sözleşmesinin tarafların fesih beyanı ile sona erdirileceği kararlaştırıldığında, iki taraf da fesih bildiriminde bulunmamışsa sözleşme yine belirsiz süreli sözleşme hâlini alır.